Psychologische veiligheid is hét thema van deze tijd. Het leidt tot sneller leren, meer innoveren, beter presteren. Maar ook tot floreren. Het lijkt een heilige graal. Maar dat is niet zo. Psychologische veiligheid is een moeilijk te doorgronden fenomeen. Daarom is het goed om op de schouders van een drietal reuzen te gaan staan. Zij leren ons de verschillende facetten van psychologische veiligheid kennen. Ik begin met de bedenkster van de term: een van ’s werelds meest vooraanstaande denkers van deze tijd en ‘superinfluencer’ Amy Edmondson.
Amy Edmondson: risicovolle interacties
Haar verhaal is inmiddels bekend. In 1999 deed zij als aankomend promovendus aan Harvard onderzoek naar het best functionerende team verpleegkundigen in een ziekenhuis. Haar hypothese luidde dat goed functionerende teams de minste missers zouden maken. Haar onderzoek toonde het tegendeel aan. De als goed bekend staande teams bleken de meeste fouten te maken. Althans op papier. Zij registreerden wat er allemaal niet goed ging, ze bespraken gemaakte fouten en leerden hierdoor meer en sneller. En die slecht functionerende teams die zogenaamd geen fouten maakten? Die veegden hun missers onder het tapijt, angstig als zij waren om als ineffectief te boek te staan. De bepalende factor in dit geheel: de aan- of afwezigheid van psychologische veiligheid. Een onzichtbare kracht in de onderstroom die bepaalt of je interpersoonlijke risico’s durft te nemen of niet.
Wat zijn de risico’s je je mond open doet?
Vaak wordt gezegd, dat psychologische veiligheid nogal abstract is. Edmondson maakt korte metten met die opvatting. Zij stelt dat iedereen momenten heeft gekend, waarop hij of zij de mond hield in plaats van te spreken. Je kunt er volgens haar vergif op innemen dat er op zulke momenten allerlei risicovolle gedachten door je hoofd spoken. Misschien is het helemaal niet gepast om iets te zeggen. Of wordt er niet naar je geluisterd. Erger nog, wordt je als een uitslover gezien. Of belachelijk gemaakt. Wellicht wordt je het mikpunt van kritiek en kost het je zelfs je kop. De stemmetjes in je hoofd zeggen daarom: mond houden! Per slot van rekening is nog nooit iemand ontslagen omdat hij zweeg.
Zijn die angsten reëel?
Zijn die angsten om je mening te geven of om de boel eens flink op te schudden reëel? Objectief gezien, vaak niet. Maar wanneer de angst eenmaal in je kop zit, krijg je het er moeilijk weer uit. Dat heeft deels met onze evolutie te maken. Tienduizenden jaren is ons te kennen gegeven dat een grote mond hebben schadelijke gevolgen kon hebben. Je kon ervoor worden uit de groep worden gestoten. Of op de brandstapel belanden. Tegenwoordig blijven dergelijke taferelen ons gelukkig bespaard, maar vergis je niet, spreken is voor de meesten altijd nog zilver en zwijgen is goud. Uit onderzoek onder tienduizenden medewerkers in Nederland blijkt dat maar 32% zijn mening deelt op het werk. Tweederde doet er blijkbaar het zwijgen toe. Met alle funeste gevolgen van dien.
Je mond opendoen is onnatuurlijk… maar nodig!
Je mond opendoen is dus onnatuurlijker en moeilijker dan je denkt. Maar volgens Amy Edmondson is onbevreesd leren en innoveren wel degelijk mogelijk. Sterker nog, in deze tijden van turbulentie en transitie is het een absolute must! Een randvoorwaarde voor openheid is dat mensen zich veilig voelen. Dat zij zich onderdeel van het team vormen, terwijl zij ook zichzelf kunnen zijn. Dat zij gevraagd en uitgedaagd worden om zich uit te spreken en om complexe vraagstukken met elkaar te bespreken. Dat een klimaat van leren en innoveren wordt gevormd, waarin iedereen gestimuleerd wordt om het positieve verschil te maken.
Samenvattend
Amy Edmondson heeft psychologische veiligheid niet alleen op de kaart gezet, maar heeft ook een belangrijke impact gehad op het denken erover. Jezelf uiten, fouten openlijk bespreken en heersende meningen in twijfel trekken zijn leidende thema’s in haar werk. De angst om dit te doen kan volgens haar worden tegengegaan door een onbevreesde, op vertrouwen én moed gebaseerde, attitude. Het scheppen van gedeelde kaders, het hebben van persoonlijke aandacht en het waarderen van ieders inbreng zijn daarbij onmisbare elementen.
